'Αρθρο του Δημήτρη Μάνου στην "εφημερίδα των συντακτών"
Σήμερα, πενήντα χρόνια μετά την εξαπόλυση ενός μαζικού κινήματος εκατομμυρίων ανθρώπων «που θα συντάραζε γη και ουρανό», τη δηλαδή φαινομενικά απόλυτη κυριαρχία στη γη του ιμπεριαλιστικού συστήματος και την... αταραξία, το βόλεμα του θολού ουρανού της ρεβιζιονιστικής παλινόρθωσης, κάθε επαναστάτης και αγωνιστής που έχει αναφορά σε αυτήν είναι αναγκαίο να τοποθετηθεί με έναν συνολικότερο τρόπο απέναντι στο μεγάλο ιστορικό και μαζικό κίνημα.
Η ΜΠΠΕ υπήρξε όχι μόνον ένα μαζικό κίνημα ανατροπής των δομών που παλινορθώνουν τον καπιταλισμό, αλλά ένα κίνημα σοσιαλιστικής οικοδόμησης που, παρά τα ιδιαίτερα κινέζικα χαρακτηριστικά της –κάθε αυθεντικό επαναστατικό κίνημα έχει τη σφραγίδα της τοπικότητας και της εθνικής ιθαγένειας- έθεσε στο επίκεντρο το ζήτημα της συνέχισης της επανάστασης σε συνθήκες σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί που ξεκίνησαν και εφαρμόστηκαν με το ξέσπασμα της ΜΠΠΕ δεν ήταν μiα ρομαντική ενατένιση ή ένας πειραματισμός, αλλά μία «έφοδος στον ουρανό» που πατούσε βέβαια γερά στη γη και επιβεβαιώνουν την ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος ως ένα σύστημα που –παρά τον ανολοκλήρωτο και κατά βάση «μη απαντημένο» χαρακτήρα του- μπορεί να αξιοποιήσει, να εμπνεύσει και να ενώσει σε μία ανώτερη ποιότητα το πραγματικό δυναμικό της οικονομίας και της κοινωνίας. Η γενική γραμμή που εκφράστηκε μέσα από μία ποικιλία μορφών μπορούμε να πούμε ότι επιβεβαιώνει αυτή την εκτίμηση.
Η «γραμμή των μαζών», η σύνδεση της «επαναστατικοποίησης» των σχέσεων παραγωγής, όπως διατυπώθηκε αυτός ο ιδιότυπος κινέζικος νεολογισμός -με τις μεταβολές στις πολιτιστικές υπερδομές και η επενέργεια της ιδεολογίας πάνω σε αυτές αποτελούν την πιο ριζοσπαστική ιδεολογική παρακαταθήκη αυτού του τεράστιου κινήματος μαζών που ονομάστηκε ΜΠΠΕ για το πώς πρέπει να ασκείται στο κράτος η δικτατορία του προλεταριάτου και η ηγεμονία της εργατικής τάξης.
Παρά τις δικές του ανεπάρκειες , ανολοκλήρωτες κατευθύνσεις, τις περίεργες συγχυτικές πολλαπλές αναφορές, και τις απλοποιήσεις που το συνόδευαν.
Αν εξαιρέσουμε την εγκατάλειψη της παραγωγής, των σπουδών, το χάος κ.λπ., τα δύο πρώτα χρόνια της ΜΠΠΕ, που επιβλήθηκε από την οξύτητα της αντιπαράθεσης των δύο γραμμών, τίποτε δεν επιβεβαιώνει –όπως θέλουν οι τιμητές της θεωρίας της «ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων» και του «μαύρου γάτου-άσπρου γάτου»- πως αυτοί οι μετασχηματισμοί λίμνασαν ή έφεραν την παραγωγική οπισθοδρόμηση.
Σύμφωνα με τη μαοϊκή αντίληψη για τη διαδικασίας κατάκτησης της γνώσης, δύο είναι οι πηγές που παράγουν γνώση: η πάλη για την παραγωγή και η ταξική πάλη.
Ο επιστημονικός πειραματισμός αποτελεί την επιτομή, την αιχμή αυτής της γνωστικής διαδικασίας και η φιλοσοφική σκέψη το «όλον» που την περιέχει.
Η υπέρβαση της αντίθεσης οικονομίας –πολιτικής , οικοδόμησης- αποδόμησης, απάλειψης των παλιών αστικών υπολειμμάτων -επικράτησης των νέων σοσιαλιστικών στοιχείων- προώθησης της επανάστασης μα και, ταυτόχρονα, ανάπτυξης της παραγωγής, ακούει στο όνομα «κοινωνικοί μετασχηματισμοί».
Κοινωνικοί μετασχηματισμοί που έχουν σαν βάση τις αλλαγές στις παραγωγικές σχέσεις (που δεν είναι μόνο οι σχέσεις ιδιοκτησίας και διανομής) και πραγματοποιούνται κάτω από τη σημαία της ανάδειξης και όχι «απόκρυψης»-όπως δείχνει η σοβιετική εμπειρία μετά το 1936- της ταξικής πάλης.
Με την πολιτική στο τιμόνι. Με την προσπάθεια να κατακτηθούν τα ιδεολογικά «φρούρια» της αστικής τάξης μέσα στην κοινωνία, να ελεγχθούν και να περιοριστούν οι επιδράσεις του νόμου της αξίας και του αστικού δικαίου –που παραμένουν ώς ένα βαθμό σε ισχύ και κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής μετάβασης.
Αυτόν τον «καταμερισμό εργασίας», του αστικού δικαίου που διαβρώνει τη σοσιαλιστική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και σταδιακά την μεταμορφώνει σε αστική, καπιταλιστική ιδιοκτησία στόχευαν οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί που ήθελε να δημιουργήσει η ΜΠΠΕ.
Στη θέση του αστικού καταμερισμού εργασίας και των πολιτιστικών και κοινωνικών υπερδομών που τον υποστήριζαν και τον αναπαρήγαγαν και που έπρεπε να συντριφτούν, ήταν ανάγκη να δημιουργηθούν νέες πολιτιστικές κοινωνικές υπερδομές που να «εφάπτονται» και να υποστηρίζουν -αν όχι να «υποκινούν» και να επιβάλλουν- τις νέες εργασιακές πρακτικές.
Με αυτή την έννοια ο όρος Πολιτιστική ή ακόμα και Μορφωτική όπως συνήθιζαν οι περισσότεροι δυτικοί να αποκαλούν τη μαοϊκή «επανάσταση μέσα στην επανάσταση», ίσως είναι μικρός για να χωρέσει αυτή την υπέρβαση.
Υπέρβαση που «αποκαθιστά» το λενινιστικό «σώμα» αντιλήψεων για την περίοδο της δικτατορίας του προλεταριάτου ως μία περίοδο «βαθιών κοινωνικών μετασχηματισμών» (βίαιων και ειρηνικών) και το «αποκαθαίρει» από προσμίξεις με ξένα ως προς αυτό το σώμα υλικά και χαρακτηριστικά, προσμίξεις ίσως υποχρεωτικές ή μάλλον… σίγουρα υποχρεωτικές σε άλλες φάσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της πολιτικής και στρατιωτικής αντιπαράθεσης (όπως π.χ. ο πατριωτικός πόλεμος ενάντια στον χιτλερισμό).
Με αυτή την έννοια επίσης η «ιδέα» των μαζικών κινημάτων που οικοδομούν τον σοσιαλισμό, του κόμματος μαθητή και δασκάλου, «ιδέα» που υπάρχει στα έργα του Λένιν για τη δικτατορία του προλεταριάτου θα λέγαμε «επανέρχεται» με την έκρηξη της ΜΠΠΕ και είναι ταυτόχρονα μία συνέχεια και μία τομή αυτής της πορείας για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Ή για να μιλήσουμε διαλεκτικά μία τομή της συνέχειας…
Σήμερα, πενήντα χρόνια μετά την εξαπόλυση ενός μαζικού κινήματος εκατομμυρίων ανθρώπων «που θα συντάραζε γη και ουρανό», τη δηλαδή φαινομενικά απόλυτη κυριαρχία στη γη του ιμπεριαλιστικού συστήματος και την... αταραξία, το βόλεμα του θολού ουρανού της ρεβιζιονιστικής παλινόρθωσης, κάθε επαναστάτης και αγωνιστής που έχει αναφορά σε αυτήν είναι αναγκαίο να τοποθετηθεί με έναν συνολικότερο τρόπο απέναντι στο μεγάλο ιστορικό και μαζικό κίνημα.
Η ΜΠΠΕ υπήρξε όχι μόνον ένα μαζικό κίνημα ανατροπής των δομών που παλινορθώνουν τον καπιταλισμό, αλλά ένα κίνημα σοσιαλιστικής οικοδόμησης που, παρά τα ιδιαίτερα κινέζικα χαρακτηριστικά της –κάθε αυθεντικό επαναστατικό κίνημα έχει τη σφραγίδα της τοπικότητας και της εθνικής ιθαγένειας- έθεσε στο επίκεντρο το ζήτημα της συνέχισης της επανάστασης σε συνθήκες σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί που ξεκίνησαν και εφαρμόστηκαν με το ξέσπασμα της ΜΠΠΕ δεν ήταν μiα ρομαντική ενατένιση ή ένας πειραματισμός, αλλά μία «έφοδος στον ουρανό» που πατούσε βέβαια γερά στη γη και επιβεβαιώνουν την ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος ως ένα σύστημα που –παρά τον ανολοκλήρωτο και κατά βάση «μη απαντημένο» χαρακτήρα του- μπορεί να αξιοποιήσει, να εμπνεύσει και να ενώσει σε μία ανώτερη ποιότητα το πραγματικό δυναμικό της οικονομίας και της κοινωνίας. Η γενική γραμμή που εκφράστηκε μέσα από μία ποικιλία μορφών μπορούμε να πούμε ότι επιβεβαιώνει αυτή την εκτίμηση.
Η «γραμμή των μαζών», η σύνδεση της «επαναστατικοποίησης» των σχέσεων παραγωγής, όπως διατυπώθηκε αυτός ο ιδιότυπος κινέζικος νεολογισμός -με τις μεταβολές στις πολιτιστικές υπερδομές και η επενέργεια της ιδεολογίας πάνω σε αυτές αποτελούν την πιο ριζοσπαστική ιδεολογική παρακαταθήκη αυτού του τεράστιου κινήματος μαζών που ονομάστηκε ΜΠΠΕ για το πώς πρέπει να ασκείται στο κράτος η δικτατορία του προλεταριάτου και η ηγεμονία της εργατικής τάξης.
Παρά τις δικές του ανεπάρκειες , ανολοκλήρωτες κατευθύνσεις, τις περίεργες συγχυτικές πολλαπλές αναφορές, και τις απλοποιήσεις που το συνόδευαν.
Αν εξαιρέσουμε την εγκατάλειψη της παραγωγής, των σπουδών, το χάος κ.λπ., τα δύο πρώτα χρόνια της ΜΠΠΕ, που επιβλήθηκε από την οξύτητα της αντιπαράθεσης των δύο γραμμών, τίποτε δεν επιβεβαιώνει –όπως θέλουν οι τιμητές της θεωρίας της «ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων» και του «μαύρου γάτου-άσπρου γάτου»- πως αυτοί οι μετασχηματισμοί λίμνασαν ή έφεραν την παραγωγική οπισθοδρόμηση.
Σύμφωνα με τη μαοϊκή αντίληψη για τη διαδικασίας κατάκτησης της γνώσης, δύο είναι οι πηγές που παράγουν γνώση: η πάλη για την παραγωγή και η ταξική πάλη.
Ο επιστημονικός πειραματισμός αποτελεί την επιτομή, την αιχμή αυτής της γνωστικής διαδικασίας και η φιλοσοφική σκέψη το «όλον» που την περιέχει.
Η υπέρβαση της αντίθεσης οικονομίας –πολιτικής , οικοδόμησης- αποδόμησης, απάλειψης των παλιών αστικών υπολειμμάτων -επικράτησης των νέων σοσιαλιστικών στοιχείων- προώθησης της επανάστασης μα και, ταυτόχρονα, ανάπτυξης της παραγωγής, ακούει στο όνομα «κοινωνικοί μετασχηματισμοί».
Κοινωνικοί μετασχηματισμοί που έχουν σαν βάση τις αλλαγές στις παραγωγικές σχέσεις (που δεν είναι μόνο οι σχέσεις ιδιοκτησίας και διανομής) και πραγματοποιούνται κάτω από τη σημαία της ανάδειξης και όχι «απόκρυψης»-όπως δείχνει η σοβιετική εμπειρία μετά το 1936- της ταξικής πάλης.
Με την πολιτική στο τιμόνι. Με την προσπάθεια να κατακτηθούν τα ιδεολογικά «φρούρια» της αστικής τάξης μέσα στην κοινωνία, να ελεγχθούν και να περιοριστούν οι επιδράσεις του νόμου της αξίας και του αστικού δικαίου –που παραμένουν ώς ένα βαθμό σε ισχύ και κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής μετάβασης.
Αυτόν τον «καταμερισμό εργασίας», του αστικού δικαίου που διαβρώνει τη σοσιαλιστική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και σταδιακά την μεταμορφώνει σε αστική, καπιταλιστική ιδιοκτησία στόχευαν οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί που ήθελε να δημιουργήσει η ΜΠΠΕ.
Στη θέση του αστικού καταμερισμού εργασίας και των πολιτιστικών και κοινωνικών υπερδομών που τον υποστήριζαν και τον αναπαρήγαγαν και που έπρεπε να συντριφτούν, ήταν ανάγκη να δημιουργηθούν νέες πολιτιστικές κοινωνικές υπερδομές που να «εφάπτονται» και να υποστηρίζουν -αν όχι να «υποκινούν» και να επιβάλλουν- τις νέες εργασιακές πρακτικές.
Με αυτή την έννοια ο όρος Πολιτιστική ή ακόμα και Μορφωτική όπως συνήθιζαν οι περισσότεροι δυτικοί να αποκαλούν τη μαοϊκή «επανάσταση μέσα στην επανάσταση», ίσως είναι μικρός για να χωρέσει αυτή την υπέρβαση.
Υπέρβαση που «αποκαθιστά» το λενινιστικό «σώμα» αντιλήψεων για την περίοδο της δικτατορίας του προλεταριάτου ως μία περίοδο «βαθιών κοινωνικών μετασχηματισμών» (βίαιων και ειρηνικών) και το «αποκαθαίρει» από προσμίξεις με ξένα ως προς αυτό το σώμα υλικά και χαρακτηριστικά, προσμίξεις ίσως υποχρεωτικές ή μάλλον… σίγουρα υποχρεωτικές σε άλλες φάσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της πολιτικής και στρατιωτικής αντιπαράθεσης (όπως π.χ. ο πατριωτικός πόλεμος ενάντια στον χιτλερισμό).
Με αυτή την έννοια επίσης η «ιδέα» των μαζικών κινημάτων που οικοδομούν τον σοσιαλισμό, του κόμματος μαθητή και δασκάλου, «ιδέα» που υπάρχει στα έργα του Λένιν για τη δικτατορία του προλεταριάτου θα λέγαμε «επανέρχεται» με την έκρηξη της ΜΠΠΕ και είναι ταυτόχρονα μία συνέχεια και μία τομή αυτής της πορείας για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Ή για να μιλήσουμε διαλεκτικά μία τομή της συνέχειας…
