Ζαχίρ Ατχαρί
Η ζωή των προσφύγων αρχίζει από το τέλος κάθε δυνατότητας της ζωής. Από το τέλος όλων των δυνατοτήτων που στοιχειοθετούν μια φυσιολογική ζωή σε φυσιολογικές συνθήκες.
Η ζωή των προσφύγων ξεκινάει ακριβώς από εδώ, από το τέλος κάθε δυνατότητας της ζωής. Η ταυτότητα του πρόσφυγα είναι έξω από τα όρια της ζωής. Ο πρόσφυγας είναι αναγκασμένος να τραβάει τη ζωή πέρα από το φυσιολογικό της κύκλο. Αυτό μπορεί να βοηθάει τη ζωή να επεκτείνεται, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μπαίνει στον τομέα του απίθανου.
Σ’ αυτή τη βάση, δεν μπορεί να υπάρξει καμιά στρατηγική επιβίωσης, σύμφωνα με την κανονική ερμηνεία της στρατηγικής. Γιατί στρατηγική σημαίνει μακροπρόθεσμες και ξεκάθαρες δυνατότητες, που οδηγούν αυτόν που την ακολουθεί στο στόχο, ή τουλάχιστον αυτό υποτίθεται ότι κάνει.
Καθώς οι πρόσφυγες δεν έχουν τα απαραίτητα για να βασιστούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους, δεν μπορούν να έχουν καμιά στρατηγική. Γιατί δεν ξέρουν τι θα συμβεί την επόμενη στιγμή. Αν υπάρχει κάποια στρατηγική στη ζωή του πρόσφυγα, είναι μόνο αυτή που κάθε ζωντανό πλάσμα ανάλογα με το ένστικτο του μπορεί να έχει. Δηλαδή «ο αγώνας για επιβίωση», με ένα πρωτόγονο τρόπο. Οταν υπάρχει μόνο μια δυνατότητα ή δικαιολογία για να κρατηθείς, είσαι αναγκασμένος να το κάνεις. Δεν έχει σημασία αν διαλυθεί και πέσεις κάτω. Οι πρόσφυγες είναι καταδικασμένοι να βασίζονται στις δικαιολογίες που τους οδηγούν στην επόμενη στιγμή. Δεν υπάρχει όμως καμιά εγγύηση ότι αφού ανοιγοκλείσεις τα βλέφαρα θα βρεις άλλη μια δικαιολογία για να κυλήσει η επόμενη στιγμή. Ετσι κάθε στιγμή είναι η τελευταία. Κι εκείνοι δεν είναι σε θέση να την υπολογίσουν.
Από ‘δω, από το τέλος της ζωής και των δυνατοτήτων της, σ’ ένα θλιβερό ηλιοβασίλεμα, οι πρόσφυγες φεύγουν μακριά από την πατρίδα τους για να παραμείνουν ζωντανοί. Ο πρόσφυγας πετιέται μακριά από τον τόπο του-της σ’ έναν άλλο κόσμο. Κι αυτό το «πετιέται» είναι που καθορίζει τον πρόσφυγα και όχι το αντίθετο. Ετσι ο πρόσφυγας είναι καταδικασμένος να πετιέται έξω από τον κύκλο της ζωής, αλλά κατά τύχη δεν πεθαίνει εκείνη τη στιγμή και συνεχίζει να παραμένει ζωντανός-ή, για να υποφέρει για την υπόλοιπη ζωή του-της. Μετά από αυτό ο πρόσφυγας πρέπει να ζει στην παρανομία, έξω από τη ζωή, όχι όμως και νεκρός, ή πρέπει να αγωνιστεί για τη ζωή στο χώρο του θανάτου. Ενας άοπλος μαχητής σ’ εχθρική περιοχή. Είναι η παράνομη ζωή του πρόσφυγα.
Με το πρώτο βήμα όλα μένουν πίσω. Η ζωή, οι αναμνήσεις, το σπίτι, τα νεκρά σώματα των φίλων, μένεις μόνος σου, μόνος με το φορτίο της θλίψης και του φόβου να κυλάς προς ένα άγνωστο μέλλον, ένα εντελώς άγνωστο ταξίδι. Φεύγεις μακριά, αλλά δεν ξέρεις για πού. Κανείς δεν ξέρει. Μπορεί μακριά, κάπου να υπάρχει καταφύγιο. Ακόμη κι αν δεν υπάρχει καταφύγιο πουθενά, κανείς δεν μπορεί να γυρίσει πίσω. Ετσι το ότι «μπορεί να υπάρχει ένα καταφύγιο κάπου μακριά» είναι μια δικαιολογία, τέτοια που ακόμη κι αν δεν υπάρχει καταφύγιο, η ελπίδα και μόνο μπορεί να τους δώσει τη δύναμη για συνεχίσουν και την επόμενη στιγμή.
Η μάχη είναι άνιση κι αυτό το ταξίδι είναι μακρύ και ατελείωτο. Μερικές φορές είναι μεγαλύτερο από τη ζωή ενός πρόσφυγα, μερικές φορές τελειώνει στα πρώτα βήματα και το μετά δεν έρχεται ποτέ. Είσαι πάντα ένας βάρβαρος που ζει σ’ ένα γκέτο. Είναι όμως πάρα πολύ δύσκολο. Να περπατάς και περνάς χιλιάδες χιλιόμετρα από απαγορευμένα μονοπάτια και φραγμένα σύνορα για να βρεις το αμυδρό άσυλο, δεν είναι εύκολο. Ενα αμυδρό «ίσως» που είναι και η μόνη δικαιολογία που σε κρατάει όρθιο για την επόμενη στιγμή και τα επόμενα βάσανα. Μπορεί τα σκυλιά να μη με μυρίσουν και να μπορέσω να περάσω τα σύνορα. Μπορεί η βάρκα να μη διαλυθεί στα κύματα. Μπορεί η αστυνομία να μη με αναγνωρίσει ανάμεσα στους άλλους επιβάτες. Μπορεί αυτός να είναι ο τελευταίος έλεγχος. Μπορεί αυτή η αστυνομία να είναι καλύτερη από την άλλη και δεν θα σφίξει τις χειροπέδες πολύ σφιχτά. Μπορεί να μη με απελάσουν και να με αφήσουν. Μπορεί να δεχτούν την αίτηση μου για άσυλο. Μπορεί, μπορεί, μπορεί … αλλά όταν είσαι έγχρωμος, όταν είναι 30 πρόσφυγες σε μια διαλυμένη βάρκα που χωράει κανονικά 10 άτομα και όταν οι εγκληματίες και οι πολέμαρχοι που κατέστρεψαν το σπίτι σου υποστηρίζονται από την χώρα που ζητάς άσυλο, τότε όλα γίνονται. Η αστυνομία θα σε αναγνωρίσει, η βάρκα θα διαλυθεί νυχτιάτικα στη μέση της θάλασσας κι εσύ θα απελαθείς.
Το να φτάσουν οι πρόσφυγες σε μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι ΚΑΠΩΣ φωτεινό και ωραίο στην αρχή. Νομίζουν ότι μπορεί να βρουν καταφύγιο εδώ. Αλλά μετά από ένα βλεφάρισμα, αυτή η βαθιά ανάσα ξεκούρασης αλλάζει και γίνεται μεγάλη κατάθλιψη και ψυχολογικά προβλήματα, μέσα σε απομονωμένα στρατόπεδα, βάρκες και κέντρα κράτησης.
Ο πρόσφυγας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι μια απαγορευμένη λέξη που δεν υπάρχει γι’ αυτήν χώρος στη σελίδα της ζωής, ακόμα κι αν γραφτεί με γραμματοσειρά μεγέθους 2. Κι όμως, υπάρχουν λέξεις απλωμένες στη σελίδα με μέγεθος 90, και με έντονη γραφή. Ετσι ο πρόσφυγας πρέπει να συρρικνωθεί για να μπορέσει να κρατηθεί από την άκρη της σελίδας με τα δάχτυλα του. Μέχρις να μη μπορούν να κρατηθούν άλλο και τότε σωριάζονται κάτω για πάντα. (Ισως γι’ αυτό και τα ΜΜΕ δεν μπορούν ποτέ να τους δουν).
Αν υπάρχει κάποια στρατηγική, αυτή είναι. Να κρέμεσαι από την άκρη της σελίδας, να τραβάς την αναπνοή σου μέχρι την επόμενη στιγμή. Αλλά ακόμη κι αυτή η ανάσα βγαίνει μέσα από μια δύσκολη μάχη. Χιλιάδες αστυνομικοί και συνοριοφύλακες, με τα εκπαιδευμένα σκυλιά που ανακαλύπτουν πρόσφυγες, ναρκωτικά και … ηλεκτροσόκ, όπλα, νόμοι και ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Ενωση προσπαθούν να βρουν το ίχνος από τα δάχτυλα του πρόσφυγα για να μην τους επιτρέψουν να συρθούν στη σελίδα.
Αν μπορούσαμε μόνο να κλείσουμε τα μάτια μας, και να πάρουμε ένα μακρινό πλάνο της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την κάμερα της φαντασίας μας, μετά μπορούμε να καταλάβουμε πως πόσοι άνθρωποι κάθε μέρα χάνουν τη ζωή τους μόνο και μόνο γιατί δεν μπορούν να κρατηθούν στην άκρη της σελίδας και δεν μπορούν να συρθούν μέσα σ’ αυτήν. Μόνο που ελευθερώνονται, ναι ελευθερώνονται. Και χάνονται για πάντα. Μετά βλέπεις, όπως το φθινόπωρο, πόσα πολλά φύλλα πέφτουν από τα κλαδιά της ζωής. Φανταστείτε μόνο. Αλλά επειδή είμαστε μέσα στην ΕΕ και δεν μπορούμε να το δούμε από μακριά έτσι μας κάνει να μην βλέπουμε και να μην καταλαβαίνουμε τι είδους τραγωδία παίζεται, και πόσο ανελέητα φέρονται πίσω από τα καλοξυρισμένα και ευγενικά πρόσωπα των πολιτικών της ΕΕ που χαμογελούν πάντα μπροστά στις κάμερες.
Λίγοι μόνο μπαίνουν στη σελίδα κι αμέσως τους μεταφέρουν σε μέρη που τα αποκαλούν κέντρα προσφύγων. Συμπιέζονται και πρέπει να κρατηθούν μακριά από την επαφή και τα μάτια του κόσμου. Οσοι συμπιέζονται χάνουν το σχήμα τους και το πρόσωπο τους. Μοιάζουν διαφορετικοί, ίσως και τρομακτικοί. Είναι πρόσφυγες. Είναι άνθρωποι. Ανθρωποι που δεν έχουν το δικαίωμα να δουλεύουν, να ταξιδεύουν, δεν έχουν δικαίωμα να έχουν πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα, να μορφωθούν ακόμη και να μάθουν τη γλώσσα. Είναι αναγκασμένοι να μένουν εκεί για χρόνια, χρόνια. Χωρίς να ξέρουν τίποτε για το δικό τους αύριο. Φανταστείτε να περνάτε το χρόνο σας χωρίς να ξέρετε τι θα συμβεί την επόμενη ώρα. Μπορεί να σε στείλουν πίσω το επόμενο λεπτό, μπορεί να μείνεις εκεί για ακόμη 2 χρόνια. Σε τέτοιες συνθήκες όλα είναι διαφορετικά και χάνουν τον φυσιολογικό ρυθμό τους.
Ετσι όταν δείτε κάποιο άθλιο μέρος κοντά σε λιμάνια, μη φοβηθείτε, μπείτε μέσα και θα καταλάβετε ότι κι αυτοί θα μπορούσαν να είναι όπως όλες οι άλλες λέξεις, με νόημα και ομορφιά. Απλά να είστε ανοιχτοί, απλά αφήστε τον εαυτό σας να τους καταλάβει. Μπορεί αύριο να μην είναι εκεί.
Ημουν τόσο χαρούμενος που θα ερχόμουν εκεί, αλλά είμαι πρόσφυγας και δεν με άφησαν να φύγω. Δεν έχω δικαίωμα για τίποτε. Ηθελα να γράψω για το πώς είναι η ζωή εδώ, αλλά τώρα πια δεν θα το κάνω ή μάλλον δεν μπορώ. Ας μην τελειώσουμε αυτό το σημείωμα. Είμαι ένας πρόσφυγας στην άκρη αυτής της σελίδας, ποιος ξέρει αν αύριο ή μεθαύριο με πετάξουν μακριά από τη γη.
Ο Ζαχίρ Ατχαρί είναι πολιτικός πρόσφυγας από το Αφγανιστάν. Το κείμενο είναι η ομιλία του στο διεθνές σεμινάριο με θέμα «Ευρωπαϊκές πόλεις-λιμάνια, Μειονεκτικές αστικές περιοχές σε μετάβαση» που έγινε στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου στις 12 και 13 του Νοέμβρη 2005. Στο σεμινάριο συμμετείχαν εκπρόσωποι από Πανεπιστήμια και ΜΚΟ από το Λονδίνο, Αμβούργο, Δουβλίνο, Θεσσαλονίκη κλπ. Στην θεματική ενότητα «Θεσσαλονίκη: Στρατηγικές επιβίωσης των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο» ο ομιλητής ήταν προσκεκλημένος. Η ομιλία του διαβάστηκε χωρίς την παρουσία του μιας και δεν του δόθηκε άδεια να ταξιδέψει από την Νορβηγία, στην οποία βρίσκεται το τελευταίο διάστημα ζώντας σε κέντρο υποδοχής προσφύγων και περιμένοντας να του δοθεί άσυλο. Η πρώτη αίτησή του απορρίφθηκε με την αιτιολογία πως η κατάσταση στο Αφγανιστάν είναι πλέον ασφαλής!! Με το ίδιο αιτιολογικό και η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε τις αιτήσεις του, στο διάστημα που ζούσε στην Ελλάδα. Ο Ζαχίρ Ατχαρί είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος και στην Ελλάδα, από τις εκδόσεις «Προλεταριακή Σημαία» (νυν "Εκτός των Τειχών") το 2004, εκδόθηκε μια συλλογή ποιημάτων και κειμένων του, με τίτλο «Που είναι ο Προμηθέας». Τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Νορβηγία για να του δοθεί πολιτικό άσυλο είχαν δραστηριοποιηθεί πλήθος κοινωνικών, πολιτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων.
http://antigeitonies.blogspot.gr/2015/12/blog-post_845.html
